شیوه های رفتار تغذیه ای با کودک

در بسياري از جوامع، تغذيه مترادف با مراقبت است. لغت Nurture به زبان انگليسي به معني پرورش، تربيت، تغذيه،غذا، پروردن و بزرگ كردن است.

بي شك براي رشد و تكامل طبيعي شيرخوران و كودكان خردسال نه تنها بايد نيازهاي اساسي جسمي ( تغذيه، بهداشت، پوشاك، سرپناه، ايمني) را تامين كرد بلكه نيازهاي رواني، اجتماعي (عاطفي) آن ها نيز بايد برآورده شوند. وجود مادر يا فردي كه بتواند ارتباط حاكي از محبت و اعتماد با كودك برقرار كند، امري اساسي در تغذيه ي مناسب كودك و رشد و تكامل اوست.

شيوه هاي رفتاري مادر در زمان غذا دادن به كودك

اگر مادر در زمان  تغذيه  كودك سعي كند موارد زير را عايت كند ، مي تواند در تغذيه ي كودك خود موفق باشد.

- نيازهاي غذايي كودك را تامين كند.

- احساس استقلال كودك را در خوردن غذا بر آورده سازد، يعني كودك را در امر تهيه غذا حتي به ميزان كم، شريك كند.

- عكس العمل مناسب و يكنواختي را در مقابل رفتارهاي كودك ابراز كند.

- ذائقه ي او را به انواع مواد غذايي عادت دهد.

- محيطي سرشار از محبت و صميمت و به دور از جنجال در زمان غذا خوردن فراهم كند.

- سفره غذا را در شرايط مناسبي كه خاطره دلپذيري ايجاد كند، بچيند.

براي اين كه به چگونگي رفتار كودك، عكس العمل مادر و رفتارهاي بعدي كودك پي ببريم، يك مثال مي زنيم: كودك و مادر به مغازه اي وارد مي شوند و كودك درخواست شكلات مي كند. ولي مادر براي كودك توضيح مي دهد واز خريدن امتناع مي كند. او گريه مي كند وجيغ مي كشد، بنابراين مادر مجبور مي شود شكلات را بخرد.

در اين مثال عملي كه از مادر، بعد از رفتار كودك سر مي زند، تعيين كننده  رفتارهاي آتي كودك است. مادر با خريد شكلات، رفتار كودك را براي استفاده از گريه براي به دست آوردن چيزي تقويت مي كند واحتمال اين كه اين رفتار در دفعات بعد تكرار شود زياد است. دراين ارتباط دو جانبه اگر مادر نسبت به گريه كودك بي توجهي مي كرد يا توجه او را به موضوع ديگري جلب مي كرد، احتمال قطع گريه وجود داشت و پيامد نامطلوب فوق حاصل نمي شد.

منطقي و معقول بودن رفتار والدين در مقابل درخواست هاي كودك باعث ايجاد رفتارهاي يكنواخت مي گردد و كودك دچار سردرگمي نمي شود. گاهي اوقات، والدين با توجه به شرايط روحي و رواني خود، هر بار در مقابل در خواست يكسان كودك، رفتاري را نشان مي دهند كه با رفتار قبلي متفاوت است. اين رفتارهاي مغاير، كودك را دچار سردرگمي مي كند و ممكن است شيوه ي غذاخوردن او را نيز تحت تاثير قرار دهد.

رفتارهاي كودك در غذا خوردن

كودكان در حين صرف غذا مي توانند رفتارهاي زير را داشته باشند:

لج كردن، غذانخوردن، شكايت كردن، گريه كردن، زدن به درو ديوار، همكاري نكردن، راه رفتن بي هدف، اذيت كردن، داد زدن، لب و لوچه آويزان كردن، ناله كردن، پاسخ سربالا دادن، پرت كردن قاشق و چنگال غذاخوري، تف كردن، آروغ زدن و رد كردن غذا.

برعكس موارد بالا خوردن غذا با دست، خوردن غذا با قاشق، آرام نشستن در كنار سفره، پذيرفتن بسياري از انواع غذاها و دادن پاسخ به در خواست هاي مادر از انواع رفتارهاي مناسب هستند.

رفتارهاي مادر

حكم كردن، درخواست كردن، پرسش، كمك كردن، قرار دادن كودك در وضعيت مناسب، دادن قاشق به دست كودك و خواهش كردن نيز مثال هايي از رفتارهاي مادر هنگام غذا دادن به كودك است.

تكامل كودك و ارتباط آن با تغذيه

به دليل اين كه غذا يكي از مهم ترين عوامل موثر و تقويت كننده هاي رفتاري است، لذا بايد دادن غذا با ملاحضات خاصي انجام گيرد. بايد كودكان از نظر جسمي، عاطفي و رواني آماده ي خوردن غذا باشند و اين مسئله بستگي به توانايي كودك دارد:

نوزاد 10 روز اول بعد از تولد داراي عكس العمل جست جو (Rooting Reflex ) و مكيدن (Sucking  Reflex ) است و از قرار دادن دست يا انگشت شست در دهان لذت مي برد.

بين 2 هفته الي 2 ماه شرايط تغذيه را تشخيص داده و به هنگام قرار گرفتن در وضعيت مناسب شروع به مكيدن مي كند.

بين 4-3 ماهگي در صورت قرار گرفتن ماده اي جامد در دهان، آن را با زبان بيرون مي اندازد يعني در واقع وجود عكس العمل بيرون اندازي زبان به اين امر كمك كرده و كودك، ماده ي جامد را در اين سن نمي پذيرد. الگوي جويدن با شروع عكس العمل گرفتن (Palmar grasp ) سبب مي شود كه اشيا را به طرف دهان آورده و آن ها را گاز بگيرد.

بين 6 تا 9 ماهگي هنگام مكيدن، فك كمتر حركت مي كند. شيشه يا پستان را در هنگام خوردن شير با دست مي گيرد و گرفتن وسايل با نوك انگشتان و خوردن از فنجان را شروع مي كند.

بين 9 تا 12 ماهگي مي تواند مواد غذايي را گاز بگيرد و حركت چرخشي جويدن قابل مشاهده است. در اين سن قاشق را نيز مي گيرد.

بين 12 تا 15 ماهگي براي استفاده از فنجان و قاشق تلاش زيادي مي كند.

بين 9 تا18 ماهگي، مرحله ي شروع استفلال است كه مي تواند مادر را خوشحال يا ناراحت كند. بايد انتظار داشت كه كودك قبل ازاين كه چيزي را در دهان بگذارد اول آن را لمس كند.

بين 15 تا 24 ماهگي در به دست گرفتن فنجان و با قاشق غذاخوردن مهارت بيشتري پيدا مي كند، تمايلات غذايي را ابراز مي كند و گاز گرفتن غذا را با دندان تجربه مي كند.